Jacek Kaczmarski - Wigilia Na Syberii [tekst, tłumaczenie i interpretacja piosenki]

Utwór inspirowany obrazem olejnym Jacka Malczewskiego Wigilia na Syberii. Płótno przedstawia grupę polskich zesłańców, którzy, przebywając w głębi Rosji, daleko od zniewolonej ojczyzny, spożywają wigilijną wieczerzę. Zważywszy na datę powstania dzieła (1892) możemy przyjąć, że są oni ofiarami zakończonego trzy dekady wcześniej powstania styczniowego. Po jego klęsce kilkadziesiąt tysięcy Polaków dotknęła kara katorgi i zesłania.

Charakterystycznym elementem Wigilii na Syberii jest skromność, brak świątecznego przepychu i dekoracji; zamiast tradycyjnych dwunastu potraw, widzimy puste talerze i pajdę ciemnego chleba (Nie będzie tylko gwiazdy na niebie / Grzybów w świątecznym barszczu / Jest nóż z żelaza przy czarnym chlebie / Cukier dzielony na kartce). Boże Narodzenie utożsamiane jest z radością, ciepłem oraz spotkaniem z bliskimi – tymczasem oblicza zesłańców wyrażają ból, wspomnienia klęski i tęsknotę za ojczyzną.

Jacek Kaczmarski podkreśla wymienione cechy obrazu, kładąc nacisk na kontrast pomiędzy radosną wymową świąt a tragedią zesłańców (Inny w talerzu pustym twarz schronił / Bóg się nam jutro urodzi). Bohaterowie utworu usiłują znaleźć otuchę w symbolu betlejemskiej stajenki (Król wiecznej chwały już się nam narodził / Z kajdan niewoli lud swój wyswobodził). Nocne czuwanie w obliczu nadchodzących narodzin Mesjasza staje się dla nich symbolem cierpliwego oczekiwania na odrodzenie niepodległej Polski (Byleby świecy starczyło na noc / Długo się czeka na niego).