Jacek Kaczmarski - Zatruta Studnia [tekst, tłumaczenie i interpretacja piosenki]

Utwór jest częścią albumu koncertowego Muzeum, złożonego z utworów inspirowanych polskim malarstwem historycznym. Jak powiedział Jacek Kaczmarski, jego intencją było umieszczenie polskich doświadczeń okresu „Solidarności” w perspektywie historycznej tak, by odbiorca pojął, że jest świadkiem procesu, a nie jakiegoś wyjątkowego wydarzenia.

Zatruta studnia nawiązuje do twórczości Jacka Malczewskiego. Na przełomie 1905 i 1906 roku radomski artysta stworzył cykl sześciu płócien o takim samym tytule. Obrazy łączy motyw samotnego źródła wody, wokół którego gromadzą się różne postaci: dziewczęta, podróżnicy, chimera. Szeroka symbolika źródła, skażonego jadem chimery, może prowadzić do interpretacji oscylujących wokół człowieczego grzechu lub niewoli narodu polskiego.

U Kaczmarskiego woda wydaje się symbolizować wiedzę, poznanie, które jednak niesie ze sobą cenę w postaci bólu: Kto się tej wody chociaż raz napije / Tego oplotą jadowite żmije / Nie zazna serca normalnego bicia / Ni chwili myśli spokojnej za życia. Człowiek stoi zatem przed jednym z dwóch wyborów: spokojna nieświadomość i ignorancja (Lecz są i tacy którym łyk napoju / Nad studnią jadu szepnie o spokoju) lub naznaczona cierpieniem prawda. Oczywiście, kwestię tę możemy odnieść do zniewolenia narodu polskiego z czasów PRL-u, gdy można było walczyć o demokrację, ryzykując i znosząc szykany, lub pozostać w kokonie bezpiecznej bezczynności.

Przytoczony wyżej dylemat pojawiał się również w innych utworach Kaczmarskiego, m.in. Wygnaniu z raju.